فلسفی: به دنبال رویشی نوین از ریشه‌های کهن هستیم/ کابلی: در داوری آثار احساس مسئولیت می‌کنیم
نشست هم اندیشی رشته خوشنویسی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر با حضور دبیر این رشته با همراهی اعضای انجمن خوشنویسان، عصر دیروز 19 آذر ماه در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
به گزارش ستاد اطلاع رسانی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، در نشست هم اندیشی رشته خوشنویسی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر ، علاوه بر امیر احمد فلسفی دبیر رشته خوشنویسی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، یدالله کابلی که یکی از داوران این دوره در این رشته است، غلامرضا سپهری رئیس انجمن خوشنویسان شعبه تهران و محمدی تبار بازرس انجمن خوشنویسان حضور داشتند.
در ابتدای نشست، امیراحمد فلسفی در توضیح تفصیلی درباره جشنواره یازدهم خطاب به خوشنویسان گفت: امسال جشنواره تجسمی فجرهمه هنرهای مرسوم را در بر می‌گیرد و با بهترین امکانات موجود سعی خواهد کرد رویداد خوبی برگزار کند. کسانی که کارشان در این جشنواره پذیرفته می‌شود، از گزینش‌های معتبری می‌گذرند. جشنواره فجر اتفاق کوچکی نیست و به محک گذاشتن ذوق هنرمندان جوان از اهداف آن است.
وی با تاکید بر این موضوع که لازمه پیشرفت این هنر شرکت خوشنویسان در رویدادهای عمومی است، بیان کرد: باید استادان و هنرمندان در این رویدادها حضور داشته باشند تا کارشان قضاوت شود و در حافظه تاریخی هم ثبت شود.
او درباره تفاوت رویکرد جشنواره یازدهم نسبت به دورههای پیشین اظهار کرد: این تغییر با هدف افزودن به عیار و اعتبار جشنواره بوده است و به همین دلیل بهترین‌های رشته های دهگانه هنری انتخاب شدند تا در جمع داوران و دبیران حضور داشته باشند. این نوید دهنده این است که امسال شاهد جشنواره باکیفیتی باشیم.
فلسفی گفت: من هم به نوبه خودم این مسئولیت را پذیرفتم چون معتقدم خوشنویسی باید در چنین رویدادی سهم داشته باشد. در دورههای قبل هنرهای کلاسیک معمولا در حاشیه قرار می گرفتند چون یک گروه واحد همه هنرها را بررسی می‌کردند. هنرهای مدرن هم که پر سر و صدا و پر آب و رنگ هستند. به همین دلیل خوشنویسی و سایر هنرهای کلاسیک چندان دیده نمی‌شدند. اما در این دوره ما فرصت داریم که هنر خودمان را در کنار هنرهای دیگر عرضه کنیم.
دبیر خوشنویسی یازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر درباره داوران این رویداد گفت: چون 10 رشته داریم و هر کدام هم داوران مجزا دارند، تعداد داوران بسیار زیاد است. برای همین بیشتر از سه داور نمی‌توانستیم انتخاب کنیم.
جشنواره یازدهم به دنبال خلاقیت و پویایی در خوشنویسی است
در ادامه این نشست، یدالله کابلی، یکی از داوران جشنواره یازدهم نیز خطاب به حاضران گفت: جشنواره یکی از زیباترین فضاهایی است که در آن شاهد خلاقیت و پویایی نسل جوان هستیم. احیای خلاقیت‌ها و کنکاش هنری امروز امر بسیار مهمی در عرصه هنر است که در خوشنویسی کمی این نگاه غریب به نظر می‌رسد. اما باید بدانیم که دو دهه است که رویکردهای جدید خوشنویسی نه تنها در ایران، بلکه در فستیوال‌های هنری بین‌المللی مورد اقبال و توجه زیادی هستند.
کابلی در تکمیل سخن خود گفت: جشنواره فجر هم می‌تواند در زمینه رویکردهای تازه حرفی برای گفتن داشته باشد. توجه کنید که ما دنبال نگارش یک حرف تازه با قلم خوشنویسی نیستیم ولی می‌توانیم با آنچه که امروز در این عرصه در اختیار داریم سنگ بنای کار محکمی را در یک قطعه اثر بگذاریم که اصالت‌ها را هم حفظ می‌کند.
این هنرمند پیشکسوت خوشنویسی، رنگ را یکی از امکانات بزرگ ایجاد خلاقیت در این هنر دانست و گفت: ممکن است عده‌ای از استادان معتقد باشند که باید فقط با جوهر سیاه کار کنند. این نگاه قابل احترام است ولی می‌توان با وارد کردن رنگ به همان رویکردهای سنتی، در فجر اتفاق‌های تازه‌ای رقم زد.
این داور جشنواره فجر توضیح داد: آثار حتما از میان نخبگان این هنر انتخاب خواهند شد. امیدوارم جوان‌ها به دور از مساله جایزه برای جشنواره کار بفرستند و به فکر تحقق آرمان‌های هنر و ارائه هنر برای هنر باشند.
در ادامه سخنان کابلی، دبیر رشته خوشنویسی جشنواره، درباره جایزه این دوره مسابقه گفت: در دبیرخانه درباره مبلغ و شیوه اهدای جایزه صحبت‌های مفصلی شد. از مشکلات اقتصادی کشور آگاه هستیم. از طرفی ما 10 رشته داریم که هر یک از این رشته ها روی هم بیست میلیون تومان جایزه می‌دهند. حتی پیشنهاد شد که این جایزه بین چهار نفر تقسیم شود ولی در نهایت به خاطر حفظ شان و پرستیژ جشنواره تصمیم گرفتیم که جایزه به یک نفر داده شود و یک نفر هم تقدیر شود. امیدوارم با کارهای خوبی که امسال به جشنواره می‌آید مسئولان برگزاری بتوانند اعتبار مادی جایزه‌ها را برای سال‌های آینده افزایش دهند.
به سراغ نوگرایی برویم
فلسفی در بخش دیگری از سخنان خود با تاکید دوباره بر نوگرایی به عنوان رویکرد اصلی جشنواره امسال، توضیح داد: دنیا، دنیای تازه‌ای است. گاهی با پدیده‌هایی روبه رو می شویم که ممکن است در ابتدا نتوانیم کامل آن را درک کنیم. به همین دلیل شورای سیاست‌گذاری اذعان دارد که باید بر پایه سنت‌های خودمان استوار باشیم ولی ضمن آن، به سراغ نوگرایی برویم. در هنرهای سنتی که برای خودمان است و پیشینه فرهنگی دارد، باید نگاه هویتی داشته باشیم و مبانی سنتی را بلد باشیم. امروز شاهد تجربه‌های بسیار خوبی در این زمینه از سوی هنرمندان جوان و حتی پیشکسوتان هستیم. بنابراین منطقی است که رویکرد نوگرایانه جشنواره شامل خوشنویسی هم باشد.
او گفت: البته اگر کسی نگاه سنتی داشته باشد و به عنوان مثال چلیپا بنویسد، کارش در جشنواره داوری خواهد شد ولی رویکرد مدرن بیشتر مورد توجه است. جامعه نیاز به تنوع آثار نو همراه با عیار و اصالت دارد.
امیراحمد فلسفی از هنرمندان خواست فراخوان مسابقه را حتما با دقت مطالعه کنند. او گفت: رویکرد جشنواره معاصر بودن است ولی موضوعی ندارد. البته پیشنهادهایی دارد که در فراخوان هم آمده است. مثل توجه به رویشی نوین در ریشه‌های کهن یا انسان و رنج‌های بشری. خیلی از آثار هنر معاصر به ریشه‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی رنج نگاه می‌کنند. این نگاه در خوشنویسی هم می‌تواند وجود داشته باشد.
دبیر بخش خوشنویسی جشنواره همچنین گفت: مهلت ثبت نام تا دوم دی است اما اگر هنرمندی کارش کامل نبود می‌تواند تصویری از همان اندازه کاری که انجام داده است برای ما بفرستد و تا زمان انتخاب آثار کار تکمیل شده را ارسال کند. از لحاظ سایز آثار محدودیتی نداریم. هم می‌توانید کار دومتر در دو متر بفرستید و هم دو متر در بیست سانتی‌متر و در واقع قطع طوماری. هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد. تنها محدودیت ما این است که اثر نباید در جشنواره قبلی فجر شرکت کرده باشد. همچنین می‌توانید در چند رشته در خط شرکت کنید. چون هر هنرمند می‌تواند سه اثر به دبیرخانه بفرستد. تذهیب کاری به هیچ وجه معیار ارزیابی آثار نیست چون ملاک اصلی ماهیت خود هنر خوشنویسی است.
او اضافه کرد: خوشنویسی میراث فرهنگ واندیشه ایرانی و اسلامی ماست و امروز می‌تواند با نگاه «انسان بومی و تفکر جهانی» هویت و شناسنامه داشته باشد. محتوای خوشنویسی ما ادبیات و مذهب است. بنابراین بی‌نهایت انتخاب برای هنرمند وجود دارد.
خوشنویسان به محتوای متوسط رغبت ندارند
یدالله کابلی در تکمیل سخن امیراحمد فلسفی گفت: اتصال به مبدا معنا از ویژگی‌های هنر خوشنویسی است. هنرمندان خوشنویس خودشان آگاه هستند که محتوا را چطور انتخاب کنند زیرا آنها به آثار متوسط اقبال ندارند. مطلب متعالی به همراه هندسه مناسب دو وجه یک اثر خوب خوشنویسی هستند. هنرمندان خوش ذوق و تحصیلکرده در دهه‌های اخیر به قدری این وجه کاربردی بودن هنر خوشنویسی را به تعالی رساندند که به جز چند هنرمند سرآمد سنتی، هیچیک از هنرمندان کلاسیک جایگاهی در کنار این هنرمندان جوان ندارند. در داوری آثار ما در کنارمان نصرالله افجه‌ای را داریم که یکی از فرهیخته‌ترین استادان خوشنویسی است و در رویکردهای معاصر و مدرن به خصوص در زمینه گرایش رنگ و نقاشی‌خط به خوبی می‌تواند گروه داوری را پوشش دهد. همچنین غلامحسین امیرخانی که استاد مسلم این حوزه هستند را داریم.
کابلی درباره داوری ادامه داد: در انتخاب آثار بسیار احساس مسئولیت خواهیم کرد و به دور از سلیقه شخصی و رویکرد فردی خودمان به آثار نگاه می‌کنیم. انتخاب یک نفر از میان انبوه هنرمندان بسیار دشوار است. رویکردمان در این زمینه این است که با تشریک مساعی کار کنیم و به رای هم احترام بگذاریم چون هر یک از داوران تخصص جداگانه‌ای دارند. تلاش خواهیم کرد اگر برگزیده از یک خط بود، نفر تقدیری هنرمندی باشد که به خط دیگری پرداخته باشد. البته باید کارها را دید و بعد تصمیم گرفت. ولی تلاشمان این است.
فلسفی نیز دراین باره گفت: همین یک جایزه را داریم و انتخاب بین خط‌های نسخ، ثلث، نستعلیق، نقاشی‌خط و ... واقعا کار دشواری خواهد بود. ولی این روش بی سابقه هم نیست و پیش از این اینطور داوری کرده‌ایم. به هر حال بین خوشنویسان تفاهم وجود دارد زیرا چهل سال است که با هم زیست هنری کرده‌ایم.
فلسفی در پاسخ به سوال یک خبرنگار درباره عدم حضور پیشکسوتان خوشنویسی در این رویداد، گفت: ما رویدادهای زیادی در خوشنویسی داریم که در آنها پیشکسوتان حضور دارند. اما توجه داشته باشید که پیشکسوتان به صورت معمول خودشان را از دایره رقابت خارج می‌کنند تا به جوان‌ها فرصت حضور بدهند. طبیعی هم هست. هنرمندان تا جوان هستند به دنبال جایگاه و دیده شدن آثارشان هستند. جشنواره اصلا محل رقابت جوان‌ها است. به طور معمول کسی که جایگاه خود را به دست آورده تمایل زیادی ندارد که در این رقابت حضور داشته باشد. بنابراین اشکالی ندارد که پیشکسوتان حضور پر رنگی در جشنواره نداشته باشند.
جشنواره به خوشنویسی به چشم یک هنر قدسی نگاه کند
در این بخش از جلسه، یدالله کابلی درباره ارزش و اعتبار هنر خوشنویسی گفت: اگر قرار باشد استادان حضور داشته باشند باید مثل همه دنیا جایزه‌های بسیار خوب و شایسته‌ای برای این جشنواره در نظر گرفته شود. به هر حال آنچه هنرمند پیشکسوت ارائه می‌کند گاهی حاصل نیم قرن تلاش اوست و باید پاداش این تلاش را هم بگیرد. امیدوارم سال آینده این موضوع مورد توجه قرار گیرد. امروز ۵۶ کشور در دنیا دارند خوشنویسی می‌کنند و این اهمیت پرداختن به خوشنویسان ایرانی را جدی‌تر می‌کند.
او گفت: تنها نمایشگاه محض خوشنویسی در مسکو برگزار می‌شود و من در آنجا دیدم که با وجود پیشرفت تکنولوژی هنوز هنر خوشنویسی بسیار جدی دنبال می شود. این در حالی است که مهد واقعی خوشنویسی دنیا ایران است و این مسئولیت مدیران ماست که آن را حمایت کنند. ما بسیار بیشتر از ظرفیت ۵۰ ساله‌مان به تعالی و تکامل این هنر پرداختیم. حالا نوبت مسئولان است که این میراث را حمایت کنند. موزه‌های بزرگ دنیا پر از آثار خوشنویسی ایرانی است. تنها در مصر ۷هزار برگ خوشنویسی ایرانی نگهداری می‌شود و در موزه‌های هند تخمین می‌زنیم که تا ۱۷ هزار برگ خوشنویسی ایرانی وجود دارد. امیدوارم در دورههای آینده جشنواره تجسمی فجر به خوشنویسی به چشم یک هنر قدسی نگاه شود.
فلسفی در ادامه درباره افزایش انگیزه برای شرکت هنرمندان در جشنواره فجر گفت: آنچه مقدور بوده در فراخوان آمده است. کسانی که کارشان روی دیوار نمایشگاه جشنواره می‌رود انگیزش لازم را از طرف جشنواره کسب می‌کنند. این آثار که بین ۵۰ تا ۸۰ اثر خواهد بود در کتاب جشنواره منتشر می‌شود. ما در جشنواره شاهد رقابت بهترین‌ها هستیم. همین حالا ما دویست تا سیصد استاد زبده خوشنویسی داریم که حضور آنها انگیزه را برای شرکت هنرمندان جوان در این رقابت زیاد می‌کند.
در پایان این نشست، یدالله کابلی تاکید کرد: بهترین آثار روی دیوار می‌روند و سقفی برای هیچیک از شاخه‌های خوشنویسی نیست. برترین کارها بنا بر فضایی که به ما در موزه صبا داده می‌شوند نمایش داده خواهند شد.